Bekijk alle 5 foto's
Deze wandeling voert langs de geul die ooit een open verbinding vormde met de noordkust. Vissers en zeehondenjagers vaarden met hun boten vanaf Usquert en Warffum de Waddenzee op. Zij zagen toen wat u nu ook kunt zien: uitgestrekte kwelders met vele soorten vogels die er broeden en rusten. Na de wandeling is het goed toeven in ’t Zielhoes, het café waar menig vergadering gehouden is over het project Kwelderherstel en waar Bob Dylan ooit een kop koffie dronk.
Begin de route vanaf de parkeerplaats
Dat de kweldernatuur zo bijzonder is, komt door de zee. Wie hier leeft, kan tegen zout en dat is maar weinigen gegeven. Net als bij woestijnplanten weten de kwelderplanten dankzij dikke bladeren, waslagen, zoutklieren en andere specialismen te overleven. Toch is het niet overal even zout.
Een kwelder bestaat uit zones. Dichtbij zee, bij de rijshoutdammen, steken uit het slik de planten die het beste tegen zout kunnen: schorrekruid en zeekraal. Zeekraal is ziltig van smaak en doet het goed in salades.
Dichter bij de dijk en in de diepere greppels, waar het zeewater nog rijkelijk
vloeit, groeien planten als zeealsem en zeeaster. Hoger op de kwelder vinden we zoutmelde, rood zwenkgras en zeekweek. Zeekweek vormt op sommige kwelders een probleem. De tarweachtige plant rukt op, waardoor de kwelder verruigt, bepaalde vogelsoorten verdwijnen en andere kwelderplanten zoals zoutmelde geen schijn van kans maken.
Tegenwoordig pakken de oevereigenaren en gebruikers
gezamenlijk de zogeheten ‘verkweking’ aan. Beweiding door paarden, koeien en schapen houdt de plantengroei kort en gevarieerd.
Vogelrijkdom
De vogelrijkdom op kwelders is overweldigend. Vooral tijdens vloed, wanneer tienduizenden steltlopers en ganzen op de kwelders neerstrijken. Wolken met vogels scheren dan voorbij. Gedurende het seizoen verandert de vogelstand. ’s Winters grazen er grote groepen rot- en brandganzen, in het voorjaar broeden er scholeksters, kieviten en tureluurs, en tijdens de vogeltrek tanken grote groepen trekvogels op de kwelders bij, voordat ze verder vliegen.
Als tankstation en rustplaats tussen Afrika en het verre noorden is de Waddenzee van onschatbare waarde. Al voor de bedijking van de Noordpolder was er op de kwelder bewoning te vinden. Groot en Klein Zeewijk liggen hier op huisterpen, groene wierden (of zeewijken).
In 1811 wordt de Noordpolder bedijkt en toen is de buurtschap Noordpolderzijl is ontstaan. Door de inpoldering verdwijnt de open zeeverbinding met de dorpen Usquert en Warffum. Voor de kleine vissersboten uit Usquert, die voornamelijk op garnalen vissen, wordt Noordpolderzijl daarom de nieuwe thuishaven. De vissersboten van Usquert zijn inmiddels uitgeweken naar Lauwersoog en de
Eemshaven. Ook vormt de zeehaven van Noordpolderzijl vele jaren het decor voor de robbenjacht op het Wad.
Voor veel vissers is de jacht op zeehonden een bron van inkomsten. De zeehonden worden beschouwd als schadelijke dieren. Ze beschadigen de netten en kapen vis voor de neus van de vissers weg. Jagers krijgen tot 1942 zelfs een premie voor elke afgeschoten zeehond. In 1962 wordt de
jacht op zeehonden verboden. Safari op het wad Robbenjagen. Tot 1957 hét tijdverdrijf voor rijken. Wie zich in naoorlogs Groningen wil vermaken schiet (sorry Lenie!) zeehonden af en roept daarbij de hulp in van één van de robbenjagers. Siepko (’Ko’ voor intimi) Teerling is de bekendste en beroemdste. Jaarlijks legt hij zeshonderd (vooral) jonkies om, gewild om hun bont. Graag gaan toeristen met hem op safari en poseren als volleerde jagers trots met hun buit in het haventje van Noordpolderzijl. Wellicht beklimmen zij daarna het platte dak van ’t Zielhoes om, hangend over de balustrade, Rottumeroog te spotten. Of
hun blik landinwaarts te wenden, naar het zuidwesten, naar met boomsingels omkranste boerderijen als Groot en Klein Zeewijk, wierden uit vroeger tijd. Toevluchtsoord voor mens en dier.
Ziet geschiedschrijver Plinius de Oudere deze ’molshopen’ ook als hij met de Romeinen naar de Lage Landen vaart? De bewoners omschrijft hij als de ’’armzaligste schepselen ter wereld’’. Zo armzalig zijn de latere bewoners niet als in 1811 de Noordpolder gereed komt. Met dank aan Napoleon die dan de scepter zwaait over het Koninkrijk Holland.
Boeren bouwen hun ’paleizen’ in wat de grootste kustpolder van Groningen zal worden, 2200 hectare. Geert Reinders is één van hen. Een man om U tegen te zeggen, die het zich permitteert op het erf van Groot Zeewijk een familiegraf in te richten. Zijn opa, ook een Geert, ontdekt een vaccin tegen runderpest en hij, de kleinzoon, is de eerste die met aarden pijpen het land draineert.
Binnenshuis introduceert hij decoratief behang aan de muren, een novum voor die tijd. Reinders is met 200 hectare land en 40 man in dienst, landbouwer nummer één in Groningen.
Bijna twee eeuwen later bezoekt een beroemde buitenlander de Noordpolder, in zijn tijd en in zijn genre de nummer één van de wereld, Bob Dylan. Fietsend vanuit Groningen strijkt de muzikant in 1995 neer in het noordelijkste café van Groningen, ’t Zielhoes. Naderhand herinnert hij zich die plek nog als hij naar een kennis mailt:
’’We drank coffee in a café, with a strange owner. He just sat there. But you know, I liked it, because it was
the first place where people didn’t gaze at me.’’
