Groningen zo plat als een pannenkoek? Dat zeggen alleen mensen die er nog nooit zijn geweest. Overal zie je dorpjes op heuvels, of beter: wierden. Deze door mensenhanden gemaakte heuvels kun je zien als de voorloper van de dijken. Dit deel van Groningen was oorspronkelijk namelijk één grote kwelder, een gebied waar eb en vloed vrij spel hadden. Op de wierden konden de mensen hoog en droog wonen. Alle hoogteverschillen in het oude dorpscentrum verraden dat ook Winsum en het eraan vastgegroeide dorp Obergum op wierden zijn gebouwd.
HET ALLERMOOISTE DORP
Tussen de stad Groningen en de Waddenzee ligt het d…
Groningen zo plat als een pannenkoek? Dat zeggen alleen mensen die er nog nooit zijn geweest. Overal zie je dorpjes op heuvels, of beter: wierden. Deze door mensenhanden gemaakte heuvels kun je zien als de voorloper van de dijken. Dit deel van Groningen was oorspronkelijk namelijk één grote kwelder, een gebied waar eb en vloed vrij spel hadden. Op de wierden konden de mensen hoog en droog wonen. Alle hoogteverschillen in het oude dorpscentrum verraden dat ook Winsum en het eraan vastgegroeide dorp Obergum op wierden zijn gebouwd.
HET ALLERMOOISTE DORP
Tussen de stad Groningen en de Waddenzee ligt het dorp Winsum. Over smaak valt niet te twisten, maar feit blijft dat Winsum in 2020 door de ANWB is uitgeroepen tot allermooiste dorp van Nederland. ‘Een prachtdorp’, zo vatte de jury het oordeel samen. Zijn het de twee bruggen die de dorpsdelen Winsum en Obergum met elkaar verbinden en zo’n fijn uitzicht over het kronkelende Winsumerdiep geven? De twee molens die er op winderige dagen lustig op los draaien? Of misschien de met stokrozen omzoomde huizen, de stoere kerken en de gezellige kroegjes? Ontdek zelf de gezelligheid en geschiedenis van Winsum met dit ommetje van 3 kilometer.
OF IS HET EEN STAD?
Winkels, scholen, sportvelden, horeca, artsen en een treinstation: je zou haast zeggen dat Winsum een klein stadje is. Dat was ook bijna zo geweest. In de middeleeuwen was tweelingdorp Winsum-Obergum een handelsnederzetting
van formaat. In 1057 gaf de Duitse koning Hendrik IV (die toen pas 6 jaar oud was!) toestemming voor een markt met munt- en tolrecht. De stichting van het Dominicanenklooster in 1276 maakte het plaatje compleet. De stad Groningen begon Winsum als een bedreiging te zien. De omslag kwam dan ook toen Groningen in de 15e eeuw de Winsumer stapel- en marktrechten in handen kreeg. Als Winsum dan ook nog wordt platgebrand tijdens de Tachtigjarige Oorlog, gaat het stedelijke karakter helemaal verloren. Vanaf de 19e eeuw kwam er nieuw leven in de brouwerij met onder meer kalkbranderijen, steenbakkerijen en fabrieken, maar officieel een stad worden zat er niet meer in.
Dit water vormt de grens tussen Winsum en Obergum. Het Winsumerdiep is een overblijfsel van de Delf, die waarschijnlijk al voor het jaar 1000 werd gegraven van Delfzijl naar Winsum.
Beide kanten van het tweelingdorp hadden hun eigen winkelgebied.
De kerk van Obergum ligt op het hoogste deel van een wierde. Hij is gebouwd in de eerste helft van de dertiende eeuw. De toren met zadeldak is later bijgebouwd, in de veertiende eeuw.
Rond de wierde van Obergum loopt een zogenoemde ossengang. Deze weg omsloot vroeger de voet van een wierde en werd gebruikt om met het vee naar het eigen huis te lopen.
Het wit met gele huis dat nu Dinghkum heet was vroeger een armenhuis. Het werd in 1863 door de gemeente Winsum gebouwd als een ‘gesticht voor hulpbetoon en werkverschaffing’.
Deze voormalige synagoge werd in de 19e eeuw gebouwd en had jarenlang een regionale functie, net als de buiten het dorp aangelegde Joodse begraafplaats.
Overal waar water door bewoond Groningen stroomt, zijn hoogholtjes. Dit zijn vaste voetbruggen die zo hoog zijn dat schepen er met enig gemak onderdoor kunnen varen.
Een vreemde eend in de bijt. De meeste middeleeuwse Groningse kerken staan midden op de wierde, maar de Torenkerk staat tegen de oostkant ervan. Ten tweede vormt de opvallende houten buitentrap met bordes en toegangsdeur nog steeds een raadsel.
De twee molens van het dorp staan allebei in Winsum en ook nog behoorlijk dicht bij elkaar. De Vriendschap is een koren- en pelmolen.
Het Jacobijnenhuis op de hoek van de Havenstraat en Hoofdstraat Winsum stamt grotendeels uit de 17e eeuw, maar delen ervan zijn veel ouder.
Ergens moet hier een klooster hebben gestaan. Waar stonden de kerk en de bijgebouwen precies? Hoe groot was het kloosterterrein? Het zijn tot nu toe onbeantwoorde vragen
Midden in het centrum van Winsum ligt de molenberg en op deze berg verrees in 1851 voor rekening van P.G. Wildeveld een achtkante stellingmolen voor pellen en malen.
In de tijd van de jonkers stond provincie Groningen vol met borgen, statige landhuizen omringd door bomen en vaak zelfs een gracht. In Winsum stonden twee borgen van de familie Ripperda.
Voor Kloosterstraat 8 staat een klein muurfragment van het Dominicanenklooster, een stukje fundament dat hier werd gevonden.
Het oude gemeentehuis is uitgevoerd in Hollandse Renaissance stijl en deed vroeger dienst als woonhuis met kantoor.
Lange tijd waren Winsum en Obergum met elkaar verbonden door een houten ophaalbrug. In 1808 was het tijd voor een modernere oplossing.
In dit groene stukje Winsum staat een gedenkteken voor Geert Reinders. Hij leefde van 1737 tot 1815 en was niet alleen gemeentesecretaris, maar ook veehandelaar.
