Wandelen door 26 eeuwen bewoningsgeschiedenis
Hier schon mal ein Vorgeschmack
De wandeling voert je langs de boorden van het Reitdiep en zijn voormalige, nog in het landschap zichtbare meanders. Over een afstand van 15 km beleef je 26 eeuwen bewoningsgeschiedenis!
Voorchristelijke wierden en waterlopen, middeleeuwse dijken, Romaanse kerken, kronkelende wegen en negentiende-eeuwse dorpsstraatjes maken van deze route een boeiende reis door de tijd. Het gebied wordt al vanaf omstreeks 600 v. Chr. continue bewoond en daarmee behoort het tot de oudste cultuurlandschappen van Noordwest-Europa.
De officiële start van de route is in Garnwerd. Hiernaast kan de route kan ook in Klein Wetsinge worden gestart. Onderweg kom je twee eetgelegenheden tegen: café/restaurant Bij Hammingh en Garnwerd aan Zee. Je bezoekt tijdens het wandelen van deze route ook twee kerkjes in Garnwerd en Wetsinge. Onderweg is er genoeg gelegenheid om uit te rusten en van het landschap te genieten.
Dit is…
De wandeling voert je langs de boorden van het Reitdiep en zijn voormalige, nog in het landschap zichtbare meanders. Over een afstand van 15 km beleef je 26 eeuwen bewoningsgeschiedenis!
Voorchristelijke wierden en waterlopen, middeleeuwse dijken, Romaanse kerken, kronkelende wegen en negentiende-eeuwse dorpsstraatjes maken van deze route een boeiende reis door de tijd. Het gebied wordt al vanaf omstreeks 600 v. Chr. continue bewoond en daarmee behoort het tot de oudste cultuurlandschappen van Noordwest-Europa.
De officiële start van de route is in Garnwerd. Hiernaast kan de route kan ook in Klein Wetsinge worden gestart. Onderweg kom je twee eetgelegenheden tegen: café/restaurant Bij Hammingh en Garnwerd aan Zee. Je bezoekt tijdens het wandelen van deze route ook twee kerkjes in Garnwerd en Wetsinge. Onderweg is er genoeg gelegenheid om uit te rusten en van het landschap te genieten.
Dit is een route van Stichting Promotie Waddenland. Sta je op het punt om deze route te wandelen? Download dan de app 'Waddenland Routeland' voor een optimale beleving!
Das wirst du sehen
Startpunkt
Hunzeweg 30
9893 PC Garnwerd
Navigiere zum Startpunkt
Café Restaurant Bij Hammingh
Café Restaurant Bij Hammingh is al decennialang een trekpleister voor Stad en Ommeland. Het statige café boven op de Reitdiepdijk bestaat al sinds 1876.
Garnwerd: negentiende-eeuwse uitstraling
De wandeling start in Garnwerd, een levendig wierdendorpje aan het Reitdiep. Het dorp ademt ondanks alle veranderingen een negentiende-eeuwse sfeer.
Garnwerd: negentiende-eeuwse uitstraling
Garnwerd: negentiende-eeuwse uitstraling
Burgemeester Brouwersstraat 24
9893 PG Garnwerd
Het wonder geschiedde
De romano-gotische kerk op de wierde van 'Granawurth' stamt waarschijnlijk uit de 12e of 13e eeuw. Het bovenste deel van de hoge zadeldaktoren werd gebouwd in 1751, nadat zijn voorganger op 8 september 1738 instortte.
Eeuwenoude voetsporen
Zo'n tweeduizend jaar geleden bestond de Oostumerweg al. Daarmee behoort deze weg tot de oudste wegen van Europa. Het vormde al in vroeger tijd een belangrijke schakel tussen Garnwerd enerzijds en de stad anderzijds.
Nationaal Landschap Middag-Humsterland
Middag-Humsterland, zoals het gebied waar je doorheen wandelt heet, vindt zijn oorsprong in de zesde eeuw voor Christus. Vanaf het ontstaan is het een agrarisch landschap. En dat is nog steeds zo.
Nationaal Landschap Middag-Humsterland
Nationaal Landschap Middag-Humsterland
Oostumerweg 5
9893 TC Garnwerd
Verstilde schoonheid
Tot 1877 stond het Reitdiep in open verbinding met zee. Eb en vloed waren merkbaar tot in de stad Groningen. Het kwam voor dat schepen bij eb in het Reitdiep droog vielen, terwijl bij stormvloeden zout zeewater meermalen het Groninger land binnendrong.
Veilig, totdat de rivier zich gaat roeren
De boerderijen in en nabij het buurtschap Hekkum liggen op huiswierden, die waarschijnlijk rond 800 zijn opgeworpen. In die tijd en in de eeuwen daarna woonden de mensen hier betrekkelijk veilig; de rivier de Hunze hield zich koest.
Veilig, totdat de rivier zich gaat roeren
Veilig, totdat de rivier zich gaat roeren
Hekkumerweg 7
9774 TH Adorp
Eens een machtige stroom
Als we de weg na de driesprong in Hekkum vervolgen, maakt de weg twee keer een knik (een kleine bocht in de weg). De laagte tussen de twee bochten is een zeer oude meander van de Hunze.
Verdwenen dorp
Als je de oude bedding van het Reitdiep gepasseerd bent – op het punt dus waar de Hekkumerweg links en rechts het water van de Eenstertocht kruist, dan zie je aan de rechterkant van de weg een lichte verhoging in het terrein.
Hoge Wier
Wandelend in de richting van de provinciale weg zie je rechts aan de horizon de Hoge Wier liggen. Vroeger werd deze wierde Enens genoemd.
Villa Hecticum
Villa Hecticum werd in 1915 gebouwd naar een ontwerp van architect T. Reitsema uit Leens. Het pand vertoont kenmerken van het Rationalisme, de Art Deco en in mindere mate de Art Nouveau.
Een snoer van wierden
De bodemvondsten rondom Sauwerd wijzen erop dat de eerste bewoners rond de 5e of 6e eeuw voor Christus in het gebied arriveerden. Toen zo'n 3000 jaar geleden de zeespiegelstijging afnam ontstonden door aanslibbing van zand en klei de kwelders.
Koek en zopie
Ook Sauwerd ontkwam niet aan de massale afgravingen van de wierden die in de tweede helft van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw plaatsvonden. Tussen 1880 en 1918 werd in fasen een groot deel van de wierde van Sauwerd afgegraven.
Onstaborg
Van de Onstaborg rest slechts wat puin in de ondergrond. De borg, wiens bewoners tot de Vetkopers behoorden – de rijkste en machtigste grondeigenaren van de Ommelanden kent een bewogen geschiedenis.
Kerk Klein Wetsinge: bijzondere locatie
Klein Wetsinge dankt zijn kerkje aan zijn centrale ligging tussen Sauwerd en Groot Wetsinge. In 1840 waren zowel de middeleeuwse kerk van Sauwerd als die van Groot Wetsinge zo bouwvallig, dat besloten werd beiden af te breken.
Kerk Klein Wetsinge: bijzondere locatie
Kerk Klein Wetsinge: bijzondere locatie
Valgeweg 12
9773 TK Wetsinge
Historisch pad
Het smalle paadje tussen Sauwerd en Groot Wetsinge is een eeuwenoud valgenpad. Een valge is verhoogd akkerland, dat soms deels op een wierde ligt, maar doorgaans daarbuiten.
Waarom Groot Wetsinge kleiner dan Klein Wetsinge?
De naam 'Groot Wetsinge' is enigszins verwarrend; er staan hier immers minder huizen dan in Klein Wetsinge. 'Groot' dient hier opgevat te worden als 'hoog' vanwege de wierde waar het dorp op ligt. Klein Wetsinge ligt niet op zo'n kunstmatige hoogte.
Waarom Groot Wetsinge kleiner dan Klein Wetsinge?
Waarom Groot Wetsinge kleiner dan Klein Wetsinge?
Karspelweg 2
9773 TL Wetsinge
Illegale sloop van een monument
Tegenover het kerkhofje met de opvallende grafmonumenten – destijds vervaardigd door de toenmalige smid staat sinds 1989 weer de voormalige kosterij. 'Weer', inderdaad, want dit 17e-eeuws monument werd omstreeks 1970 illegaal gesloopt.
Middeleeuwse weem
De weem (pastorieboerderij) van Groot Wetsinge is een van de oudste stenen huizen van Groningen; vermoedelijk is het al vóór 1400 gebouwd. Vanaf 1884 was het pand jarenlang in gebruik als smederij annex boerderij.
Sierlijke slingers
Oude en 'nieuwe' wateren (Hunze en Wetsingermaar) in sierlijke slingers door het landschap gaan.
Kleiruggen
Even verderop passeer je de weg de afgesneden meanders van de Hunze. Het resterende stroompje is alles wat rest van de eens zo machtige rivier de Hunze.
Dwars door de voormalige bedding
Even voorbij de boerderij de Raken gaan we opnieuw dwars door de voormalige bedding richting Reitdiep en Garnwerd. De naam 'raken' heeft hier betrekking op 'strook land langs een water'.
Garnwerd aan Zee
Verrassend genieten! De naam van het restaurant is een eerbetoon aan het verleden toen, tot 1877, het water dat hier langs stroomt nog eb en vloed kende en het een druk door handels- en visserschepen bevaren route was.
