Dongeradeel in Oorlogstijd
Hier schon mal ein Vorgeschmack
Tussen de zeedijk en het dorp Nes staat een bunkertje uit de Tweede Wereldoorlog. Dit bunkertje is het laatste restant van een radarstelling met de naam ‘Heidelberg’. In een met hekken afgeschermd gebied waren bunkers en gebouwen gemaakt rond de zendmasten van de radarapparatuur. Ook in de zeedijk waren twee bunkers gebouwd om de Waddenzijde te bestrijken. Na de oorlog is het grootste deel van de gebouwen opgeruimd of begraven. Alleen de bunker, een gevechtsschuilplaats, is nog duidelijk zichtbaar.
Militaire oorlogsgraven
Langs de hele kust van Noardeast-Fryslân, inclusief de kust …
Tussen de zeedijk en het dorp Nes staat een bunkertje uit de Tweede Wereldoorlog. Dit bunkertje is het laatste restant van een radarstelling met de naam ‘Heidelberg’. In een met hekken afgeschermd gebied waren bunkers en gebouwen gemaakt rond de zendmasten van de radarapparatuur. Ook in de zeedijk waren twee bunkers gebouwd om de Waddenzijde te bestrijken. Na de oorlog is het grootste deel van de gebouwen opgeruimd of begraven. Alleen de bunker, een gevechtsschuilplaats, is nog duidelijk zichtbaar.
Militaire oorlogsgraven
Langs de hele kust van Noardeast-Fryslân, inclusief de kust van de Lauwerszee, zijn in de oorlog lichamen van militairen aangespoeld. Dit waren vooral vliegers van vliegtuigen die in zee waren neergestort. Soms op heel groet aftand van de plek waar ze aanspoelden. De lichamen werden op de begraafplaatsen in de dorpen begraven. Tegenwoordig zijn alleen nog de graven van de militairen uit de Gemenebest landen aanwezig. Amerikaanen en Duitsers zijn herbegraven op gezamenlijke begraafplaatsen of overgebracht naar hun thuislanden. In Noardseast-Fryslân bevindt zich een veldgraf van een Duitse piloot, in de route die beging bij de Seedykstertoer is zijn verhaal opgenomen. Daarnaast zijn er nog vele vermisten die nooit zijn teruggevonden of mogelijk als onbekende zijn begraven.
Neergestorte vliegtuigen
In het Waddengebied van Noardeast-Fryslân en in het kustgebied op het vaste land zijn meerdere vliegtuigen neergestort. Boven de Waddenzee is een luchtoorlog uitgevochten. De Duitse luchtmacht probeerde hier de geallieerde bommenwerpers op weg naar doelen in Duitsland te stoppen. Met deze fietsroute ontdekt u wat deze luchtoorlog betekende voor Noord-Friesland. De route voert langs een aantal locaties die een relatie hebben met het verhaal van de Wadden in de oorlog.
Deze uitgebreide route geeft veel informatie over de geschiedenis van het gebied van de voormalige Dongeradelen en omgeving in de Tweede Wereldoorlog. Zo worden onder meer de vliegtuigen die zijn neergestort, de bemanning van die vliegtuigen en hun lot beschreven.
Das wirst du sehen
Startpunkt
Museum 't Fiskershúske
Fiskerspaad 4
9142 VN Moddergat
Navigiere zum Startpunkt
Stelling Heidelberg
Links in het veld een bunker van de stelling Heidelberg zichtbaar. Tussen het dorp Nes en de zeedijk staat een bunkertje in een landbouwperceel. Dit bunkertje was onderdeel van een groter complex uit WO2.
Kerkhof van Wierum
Op het kerkhof van Wierum bevinden zich 3 graven van vliegers uit WO2: Clarence Roy Long, Robert George Tighe en een onbekende Britse vlieger.
Vissersmonument Wierum
Vissersmonument Wierum
Vissersmonument Wierum
Op de zeekdijk, tegenover de kerk. Dykstrjitte 4
9141 TJ Wierum
Eetcafé De Kalkman
Het dorp Wierum wil samen met Sense of place de vervallen pier (hoofd) weer beleefbaar maken samen met natuurontwikkeling en het herstel van de kwelders. Het project heet Kromme Horne, meer info in het eetcafé De Kalkman.
Monument Zeedijk
Op de dijk is een monument aangebracht ter nagedachtenis. Een opmerkelijke bijkomstigheid is dat het vliegtuig maar 27 uur gevlogen heeft. En dat op een paar kilometer afstand nog een vliegtuig van 166 squadron is neergekomen.
Begraafplaats Holwerd
Er zijn 5 graven van vliegers op de begraafplaats van Holwerd.
Begraafplaats Ternaard
Op de begraafplaats van Ternaard zijn 5 graven van vliegers. Er is eerder een 6e begraven, hij is later overgebracht naar Engeland. Dit is een opmerkelijk verhaal wat aangeeft hoe moeilijk het is de echte verhalen te achterhalen.
Begraafplaats Nes
Op de begraafplaats van Nes zijn twee graven van militairen uit WO2, een onbekend Australisch militair die is aangespoeld en begraven op 1 augustus 1940. En Kenneth Stuart Keeble, hij is op 17 januari 1944 aangespoeld aan de kust bij Nes.
Beschreibung
Binnen vind je vanaf half mei tot 6 juni 2020 de tentoonstelling ‘Luchtoorlog boven Noardeast-Fryslân met informatie over de luchtoorlog in het Waddengebied. Daarna zal er blijvend informatie over de luchtoorlog beschikbaar blijven. De route ‘Dongeradeel in Oorlogstijd’ heeft hetzelfde begin- en eindpunt: Museum 't Fiskershúske.
- Fiets op De Oere in westelijke richting
- Ga na 350 m schuin rechts It Grenaatfabryk op
- Fiets op It Grenaatfabryk in westelijke richting
- Ga rechtdoor Seedijk op
- Lees het verhaal over de Stelling Heidelberg
- Vervolg de tocht in westelijke richting
- Ga rechtdoor Dykstrjitte op
- Fiets op Dykstrjitte in westelijke richting tot de Mariakerk in Wierum.
- Lees het verhaal van de drie begraven soldaten op het kerkhof van Wierum.
- Even verderop kunt u catering gebruiken bij Eetcafé De Kalkman. Bekend van de wadlooptochten naar de Engelsmanplaat (Fryske naam voor Engelsmanplaat is De Kalkman)
- Lees het verhaal van eetcafé De Kalkman
- Route vervolgen in westelijke richting
- Je passeert fietsknoopnummer 33
- Ga bij fietsknooppunt 33 rechtsaf De Breedte op
- Volg De Breedte na 25 m linksaf
- Ga na 190 m rechtdoor 't Schoor op
- Fiets op 't Schoor in westelijke richting (ongeveer 3 kilometer).
- Je passeert fietsknoopnummer 28, ga hier schuin rechts de onderhoudsweg langs de Nieuwe Zeedijk op.
- Lees het verhaal van de Rif Bank
- Fiets op onderhoudsweg Nieuwe Zeedijk in westelijke richting (ongeveer 4 kilometer)
- U passeert het monument voor Wellington HE
- Lees het verhaal van het monument op de Zeedijk
- Fiets 800 meter op onderhoudsweg Nieuwe Zeedijk in westelijke richting
- Fiets rechts omhoog naar boven op de dijk.
- Op de dijk passeer je het Sense of place project Wachten op hoog water. Het beeld gaat over balans en uitwisseling.
- Fiets op onderhoudsweg Nieuwe Zeedijk in westelijke richting
- Je passeert fietsknoopnummer 18
- Bij de veerdam van Holwerd was een gebouwtje in de voet van de zeedijk gebouwd met een uitkijkpost met mitrailleur op de zeedijk. Het nog aanwezige (nu witte) dijkshuis/café werd gevorderd voor de soldaten en er kwam een controlepost met wachthokje voor de toegang van de veerdam. Het gemetselde gebouwtje is voor een deel in de dijk ingebouwd geweest.
- Bij de laatste verhoging van de zeedijk is de situatie ingrijpend gewijzigd. Op onderstaande 3D tekening is de bunker zichtbaar gemaakt.
- Na de bevrijding is door de Canadezen geschut opgesteld op de zeedijk bij Holwerd om Ameland te kunnen beschieten. De Canadezen zijn gebleven tot Ameland op 5 juni 1945 van de Duitsers verlost werd.
- Ga na 500 m linksaf fietspad op
- Fiets op fietspad in zuidelijke richting (fietsknoopnummer 18)
- Fiets op fietspad in zuidelijke richting
- Steek de Fiskwei over
- Ga rechtdoor Tsjerkestrjitte op
- Fiets op Tsjerkestrjitte in oostelijke richting tot het kerkhof
- Lees het verhaal van de begraafplaats in Holwerd
- Fiets op Tsjerkestrjitte in oostelijke
- Ga rechtdoor Hegebuorren op
- Ga na 130 m rechtdoor Foarstrjitte op
- Ga na 25 m linksaf Kloksteech op
- Fiets op Kloksteech in westelijke richting
- Ga na 5 m linksaf Foarstrjitte op
- Ga na 55 m schuin links Waling Dykstrastrjitte op
- Ga na 85 m linksaf Pôlewei op
- Ga na 160 m rechtsaf Ternaarderdyk op
- Ga na 70 m rechtdoor fietspad op
- Fiets op fietspad in oostelijke richting
- Fiets op Ternaarderdyk in oostelijke richting
- Fiets op Holwerterdyk in oostelijke richting (tot in Ternaard)
- Ga rechtdoor Aldbuorren op
- Ga na 150 m rechtdoor Tsjerkestrjitte op tot het kerkhof
- Lees het verhaal van de bemanning Nash
- Vervolg de Tsjerkestrjitte in oostelijke richting
- Ga na 350 m linksaf parallelweg op
- Ga na 5 m rechtsaf Nesserwei op
- Fiets op Nesserwei in oostelijke richting (ongeveer 2,6 kilometer)
- Steek Ternaarderwei over
- Fiets op Nesserwei in oostelijke richting
- Ga na 1 km linksaf Wiesterwei op
- Fiets op Wiesterwei in noordelijke richting tot in Nes
- Je passeert fietsknoopnummer 34
- Bij de Theaterkerk vind je meer informatie over de Stelling Heidelberg.
- Ga na (fietsknoopnummer 34) rechtsaf Wierumerwei op
- Ga na 15 m schuin links Efterwei op
- Ga na 50 m rechtsaf Wâldwei op
- Fiets op Wâldwei in oostelijke richting tot aan het kerkhof
- Lees het verhaal van de begraafplaats in Nes
- Fiets op Wâldwei in oostelijke richting
- Ga na 5 m linksaf Haadstrjitte op
- Ga na 100 m rechtsaf Foarstrjitte op
- Fiets op Foarstrjitte in zuidelijke richting
- Ga na 90 m rechtdoor Nijtsjerksterwei op
- Fiets op Nijtsjerksterwei in zuidelijke richting
- Ga na 0 m rechtsaf Mûnebuorren op
- Je passeert fietsknoopnummer 35
- Ga na fietsknooppunt 35 rechtsaf Meinsmawei op
- Fiets op Meinsmawei in oostelijke richting
- Ga na 650 m schuin links fietspad op tot over de brug
- Je passeert fietsknoopnummer 36
- Volg fietspad na 5 m linksaf in noordelijke richting
- Ga rechtdoor Alde Griene Reed op
- Ga na 1,2 km linksaf Fjellingswei op
- Ga na 520 m schuin rechts Mûnewei op
- Ga na 250 m rechtsaf Lytse Wei op
- Ga na 650 m rechtsaf weg op
- Fiets op weg in westelijke richting
- Ga na 10 m rechtdoor Jisterwei op
- Ga na 810 m schuin rechts Achterwei op
- Fiets op Achterwei in westelijke richting
- Je passeert fietsknoopnummer 44
- Ga na 10 m schuin rechts fietspad op
- Ga na 520 m rechtsaf De Oere op
Voor de catering kun je terecht bij Yke Muoi, op het informatiepaneel daar vlakbij kan je het verhaal van één van de overlevenden van de Vissersramp lezen. Op de zeedijk bij de Fiskershûskes is het monument van de vissersramp van Moddergat. Meer informatie over de luchtoorlog aan de kust is te lezen bij museum ‘t Fiskershûske.Voor de gebeurtenissen in het kustgegebied te westen van Holwerd is een route beschikbaar die start bij de Seedykstertoer bij Marrum.
- 33
- 28
- 18
- 34
- 35
- 36
- 44