Werelderfgoed Waddenzee is niet alleen de laatste echte natuur van Nederland, maar ook de laatste echte donkerte. Er wordt steeds meer bekend over de rol die een donkere nacht speelt in het welbevinden van mens en dier en voor biodiversiteit in het algemeen. Nog los van de schoonheid van een heldere sterrennacht. Tegelijkertijd neemt de lichtvervuiling wereldwijd nog steeds toe. Als er niets gebeurt, is het over vijfentwintig jaar nergens in Europa nog mogelijk de Melkweg te zien. Hier vind je (in de loop der tijd steeds meer) achtergrondinformatie over het fenomeen donkerte en onze kennisprojecten.
Het is je vast wel eens opgevallen dat je kat ‘s nachts prima de weg weet te vinden door het huis. Jij daarentegen stoot in het donker eerst je grote teen voordat je een lichtknopje hebt gevonden. Mensen zijn geen nachtdieren, maar de uitvinding van kunstlicht heeft ervoor gezorgd dat we ook prima kunnen functioneren als de zon allang onder de horizon is verdwenen. Dat klinkt positief, maar ondertussen gebruiken we dat kunstmatige licht zóveel: langs snelwegen en straten, in de industrie en voor reclame, dat de donkere kant van de Aarde niet meer écht donker is. Door al dat kunstlicht heeft de nachtelijke hemel een verhoogde helderheid gekregen en dat is het probleem dat we lichtvervuiling noemen. Nederland is zelfs één van de meeste lichtvervuilende landen van de wereld!
Oké, maar waarom is lichtvervuiling een probleem? Ten eerste, is het slecht voor de gezondheid van de mens. Onze ogen verzamelen belangrijke informatie door licht. Overdag is er vooral blauw licht. Door blauw licht maakt ons lichaam veel van het hormoon cortisol aan waardoor we wakker en alert zijn. In de avond is er vooral rood licht en dat zorgt ervoor dat melatonine, het slaaphormoon, gaat werken. Deze hormoonhuishouding zorgt voor een inwendige, biologische klok. Kunstlicht heeft die klok verstoord en daarmee zorgt blootstelling aan kunstlicht voor meer kans op aandoeningen zoals obesitas, depressie en slaapstoornissen.
Niet alleen de mens is afhankelijk van licht, ook planten en dieren. Vogelsoorten die niet weten wanneer ze moeten migreren, insecten die hulpeloos afvliegen op lantaarnpalen en schildpadbaby's die niet weten hoe ze de oceaan moeten vinden: het zijn allemaal gevolgen van lichtvervuiling. Kunstlicht ontwricht ecosystemen.
En heb je wel eens nagedacht over de sterrenhemel? Vroeger konden we duizenden sterren aan de hemel waarnemen, maar in een grote stad zie je tegenwoordig slechts een handjevol. Voor sterrenkundigen blijven er weinig plekken over om een telescoop neer te zetten, bijvoorbeeld in een beschermd gebied als een Dark Sky Park. En veel mensen hebben nog nooit de Melkweg gezien, ons eigen sterrenstelsel. Met het huidige tempo waarin onze steden en bevolking groeien, zal die over 25 jaar ook niet meer te zien zijn in Nederland.
Gelukkig zijn er een heleboel manieren om actie te ondernemen. Denk erover na wanneer je lichten aan hebt, of dat echt nodig is. Let ook op de helderheid en kleur van de lampen die je gebruikt. Lampen die voornamelijk rood licht gebruiken verstoren ons nachtritme minder en daarbij wordt rood licht minder verstrooid in de atmosfeer dan blauw licht. Door op de bovenkant van een lamp een kap te plaatsen voorkomen we dat het licht direct in de atmosfeer terecht komt. En soms kan het al zo simpel zijn als het kopen van seizoensgroenten, zodat kassen, die behoorlijk wat licht geven, minder gebruikt worden.
Door publieksactiviteiten zoals de “Nacht van de Nacht”, nachtelijke excursies en het toekennen van het predicaat Dark Sky Park aan natuurgebieden, probeert men aandacht te vragen voor het probleem en wordt de duisternis beschermd. Maar ook bewustwording is belangrijk. Dus zoek een keer een échte donkere sterrenhemel op, bijvoorbeeld in één van de Dark Sky Parken in Nederland: het Lauwersmeergebied en de Boschplaat op Terschelling. Dan zie je pas hoe de nacht er echt uit hoort te zien!
Binnenkort beschikbaar...
