"Vrijheid is van ons allemaal"

Categorieën

Lance Sergeant John Alexander Bullions, 20 jaar. Hij sneuvelde bij de slag om Delfzijl in Heveskes aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het is maar één van de vele namen die op de ontelbare grafzerken staan op de Canadese Militaire Begraafplaats in Holten. Ik weet helemaal niets van John Alexander. Ik weet alleen dat hij viel terwijl hij vocht voor de bevrijding van ons land. Hij vocht voor onze vrijheid, de vrijheid waar we rond 4 en 5 mei weer bij stilstaan. We herdenken alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Maar is herdenken nog steeds noodzakelijk? Die vraag klinkt steeds luider nu de Tweede Wereldoorlog zover achter ons ligt. Waarom herdenken we terwijl we ons al lang geleden met de grote vijanden, Duitsland en Japan, hebben verzoend? Waarom is het nodig jaar in, jaar uit stil te staan bij verhalen over oorlog, onderdrukking, marteling en vernietiging? Omdat oorlog, onderdrukking, marteling en vernietiging nog steeds bestaan. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei laat sinds 2001 onderzoek verrichten naar het draagvlak onder de Nederlandse bevolking voor herdenken en vieren. Gelukkig vindt het overgrote deel van ons volk herdenken en vieren belangrijk, zolang er oorlog en onderdrukking bestaan. Veel mensen hebben het besef dat we ieder jaar expliciet moeten stilstaan bij de gevolgen van oorlog, zowel vroeger als nu. Ook vinden we dat de viering van de bevrijding wenselijk is, omdat vrijheid niet vanzelfsprekend is.

Wat is vrijheid?

Maar – zo vraag ik allereerst – wat is vrijheid? Hoewel we al 78 jaar in een vrij land leven, hebben we niet het enig goede antwoord. Het feit dat we vragen blijven stellen, duidt op onzekerheid of het ontbreken van vanzelfsprekendheid. Er wordt gemopperd op de bureaucratie, die verlammend werkt. De economie schijnt in al haar grillen al even onbeheersbaar. Wie of wat geeft houvast bij het bepalen van wat vrijheid inhoudt? Waar ligt de grens tussen de vrijheid van de één en de onvrijheid van de ander? Hoe gaan we om met het beknibbelen op vrijheid? Anders gezegd: hoe verdedigen we vrijheid? Het zoeken naar antwoorden op deze vragen is niet eenvoudig. Eén ding lijkt mij boven alle twijfel verheven: vrijheid vraagt om inspanning, om inzet, iedere dag weer!

"Het gaat niet goed met de kennis over de Tweede Wereldoorlog."

Want vrijheid is van ons allemaal. We moeten haar in ere houden en ervoor werken. Wat doet u eraan in de praktijk van alledag? Hoe ondersteunt u anderen die wereldwijd werken aan het verwezenlijken van voorwaarden voor vrijheid? Welke afspraken wilt u maken over elkaars vrijheid? Deze week herdenken we met dankbaarheid en respect hen die zich hebben ingezet voor de vrijheid. Zij waren militair, verzetsstrijders of leverden hun eigen bijdrage aan onze vrijheid. We gedenken ook hen die die verlangden naar vrijheid, maar slachtoffer werden van oorlogsgeweld door een bombardement of geweervuur.

Mijn grootouders kwamen uit Delfzijl; de verhalen over de inval in 1940, de razzia’s en de zware gevechten zijn me dus met de paplepel ingegoten. En ze werden aangevuld door mijn buurman die veel geheime opdrachten deed voor het verzet. Ik ben blij dat hij en mijn opa en oma al die verhalen hebben verteld. Want het gaat niet goed met de kennis over de Tweede Wereldoorlog. Op een enkeling na weet weliswaar heel Nederland, dat de Duitsers in 1940 ons land binnenvielen, en dat de bevrijding kwam in 1945. Maar het aantal mensen dat dat niet weet, is in de afgelopen vijf jaar wel met enkele procenten toegenomen. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei onderzoekt jaarlijks wat wij nog weten van die zwarte periode in de Nederlandse geschiedenis. En dat is niet zo veel. Zo weet bijvoorbeeld maar 2 procent van de bevolking dat bijna alle landen van de wereld betrokken waren bij de oorlog. De rest – 98 procent! – denkt dat het om een regionale oorlog ging, die zich met name in Europa afspeelde. En bijna 70 procent denkt ten onrechte dat de Jodenvervolging een van de oorzaken was van het uitbreken van de oorlog.

"We hebben ervan geleerd dat we dat nooit willen meemaken."

Het is natuurlijk niet vreemd dat kennis over een bepaalde periode afneemt naarmate die periode verder in het verleden ligt. 30 procent zegt veel te weten van de Tweede Wereldoorlog, 9 procent van de Eerste Wereldoorlog en 7 procent van de Tachtigjarige Oorlog. Dat zijn begrijpelijke cijfers, maar het is wel verontrustend dat bijna de helft van de bevolking zegt weinig tot heel weinig te weten van de periode ’40-’45. Het is nog geen drie generaties terug. Onze ouders hebben ons over de oorlog verteld. We hebben ervan geleerd dat we dat nooit willen meemaken. We hebben veiligheidssystemen gebouwd om oorlogen te voorkomen. We hebben allianties gesloten om de vijand af te schrikken. Laten we die kennis om de vrede te bewaren vooral blijven doorgeven.

Keeping Memories Alive

Als gids herdenk ik de Tweede Wereldoorlog, maar niet alleen op 4 en 5 mei. Onder het motto ‘keeping history alive’ organiseer ik rondleidingen over de bevrijdingsperiode, waarbij vooral de Canadezen in april 1945 vochten voor de bevrijding van Noordoost-Nederland. Met deze zogenaamde battlefield tours wil ik de herinnering aan de oorlog levend houden. “Want zolang de verhalen van de oorlog worden verteld, blijven herinneringen ook bestaan.” Ook ga ik regelmatig met veteranen uit de Tweede Wereldoorlog op tour. Tijdens deze tours vertellen de veteranen ook vaak emotioneel over hun herinneringen en ontberingen die ze mee hebben gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vaak sluiten ze af met de zin; Keeping Memories Alive. Want wie geeft de verhalen door als de veteranen er niet meer zijn? Wie geeft door dat vrijheid niet zomaar iets is? Daar is in de Tweede Wereldoorlog hard voor gevochten! Laten we met z’n allen de herinneringen aan de oorlog levend houden voor de komende generaties. Geef de verhalen door!

Joël Stoppels, april 2023

Verder lezen?

Mis niets!

Ontvang het laatste nieuws, de mooiste verhalen en de leukste routes van VisitWadden.