Zoutkamp
Categorieën
-
De beknopte geschiedenis
van een eigenzinnig vissersdorp
Zoutkamp: dorp van de Schelleviskoppen, de Vlintboksems. Een klein, eigenzinnig vissersdorp met een rijke en bewogen geschiedenis. Het dorp kende zijn gloriejaren in de negentiende eeuw. In de haven lag destijds een vloot van vijfentwintig vissersboten én een veerboot met Schiermonnikoog als bestemming. Het maakte van Zoutkamp een welvarend dorp. Tot 23 mei 1969.
Leestijd: ongeveer 5 minuten
Er wordt voor het eerst gesproken over Soltcampum in een akte uit de vijftiende eeuw, 1418 om precies te zijn. Het dorp ontleent zijn naam waarschijnlijk aan de zoutwinning in de streek én het omheinde stuk land of veld, een kamp genoemd. Hoewel je het dorp - gezien de geschiedenis - vooral zou associëren met visserij, waren de eerste inwoners van Zoutkamp militairen. Aan het einde van de zestiende eeuw was ons land in handen van het Spaanse Rijk en de strategische ligging van Zoutkamp werd gezien als een groot voordeel voor de Spanjaarden. Er werd een versterking of ‘schans’ gebouwd, waarvan een deel nog altijd te zien is. Het zou lange tijd duren voordat het dorp bevrijd zou worden door graaf Willem Lodewijk van Nassau, met behulp van 1600 soldaten. De Slag om Zoutkamp duurde vijf dagen.
Nieuwe bewoners
De bladzijden in de geschiedenisboeken blijven in de periode daarna een tijdje leeg. Pas in de achttiende eeuw kreeg het dorp de inwoners waar het nog altijd om bekend staat: de vissers. De eerste (nieuwe) bewoners visten op de Lauwerszee op schelvis en platvissen als bot, schar en schol. Zoutkamp krijgt steeds meer dorpse kenmerken. Zoals de komst van een kerk. Volgens de verhalen kon het buiten Zoutkamp behoorlijk spoken; de bewoners waren dan ook erg blij dat ze niet meer naar het nabijgelegen Vierhuizen hoefden te lopen voor een dienst. Vanaf dat moment zou Zoutkamp zich steeds meer gaan ontwikkelen tot een echt vissersdorp.
Mekka van de garnaal
Het bedrijvige dorp kende in de negentiende eeuw een vloot van vijfentwintig vissersschepen, te herkennen aan de letters ‘ZK’ op de zijkanten. De belangrijkste vangst? Garnalen. En niet zo’n beetje ook. Zoutkamp ontwikkelde zicht tot het Mekka van de garnaal. Al duurde het even voordat de vangst als een delicatesse werd gezien. Aanvankelijk werd de garnaal vanuit Zoutkamp verkocht als mest voor op het land en eendenvoer. Pas na de Tweede Wereldoorlog omarmden de Zoutkampers de garnaal als lekkernij. Sindsdien wordt het kleine beestje jaarlijks geëerd met de verkiezing van de Garnalenkoningin. Zoutkamp zelf was inmiddels uitgegroeid tot een welvarend dorp.
Het einde van de Lauwerszee
Een verschrikkelijke gebeurtenis in de winter van 1953 luidde een periode van verandering in voor Zoutkamp: de Watersnoodramp. De stormvloed in Zeeland kostte 1836 Nederlanders het leven. Een dergelijke ramp mocht nooit meer gebeuren, dus eeuwenoude plannen werden uit de kast getrokken. Plannen om de Lauwerszee definitief af te sluiten. Veel garnalenvissers uit Zoutkamp waren fel tegen de plannen. Het zou namelijk het einde van de Zoutkamper zeevisserij betekenen. Ook natuurorganisaties verzetten zich tegen het idee. De afsluiting zou grote gevolgen hebben voor de Waddenzee en haar bewoners, zoals zeehonden en eidereenden. Tegelijkertijd waren de Friezen groot voorstander van de afsluiting: ‘de Lauwerssé moat ticht’, klonk het over de grens.
Lauwersoog
De Nederlandse regering zwichtte voor de druk: de Lauwerszee moest worden afgesloten. Toen deze afsluiting “feestelijk” werd gevierd, onder toeziend oog van de toenmalige Koningin Juliana, keerden Zoutkampers hun rug richting de vorstin. In de daaropvolgende jaren hadden de garnalenvissers weinig keus: ze moesten accepteren dat het nieuwe dorp Lauwersoog hun vaste uitvalsbasis zou gaan worden. Nog altijd prijken de letters ‘ZK’ op enkele vissersboten in de haven. Tot op de dag van vandaag is het een gevoelig onderwerp in het Groningse dorp.
Toeristische trekpleiser
Tegelijkertijd is Zoutkamp uitgegroeid tot een toeristische trekpleister. De twee grootste garnalenverwerkers Heidema en Van der Ploeg fuseerden tot het bekende Heiploeg en de dorpskern werd grondig gemoderniseerd. Het dorp telt tegenwoordig ruim 1200 inwoners en trekt jaarlijks duizenden toeristen. Nog altijd ademt Zoutkamp de sfeer van een ouderwets vissersdorp, mede dankzij de monumentale sluizen en de bekende gekleurde vissershuisjes. Zo staat het ooit zo welvarende dorp nog altijd trots overeind.
Als bron voor dit verhaal zijn de websites Zoutkamp.net en De Verhalen van Groningen gebruikt, net als het boek Lauwersland: verguld hart van het wad.
Dit wil je ontdekken - Ervaar het vissersdorp Zoutkamp met de speciale wandelroute en ontdek de mooiste locaties
Route: Visserij wandelroute Zoutkamp
Deze wandelroute is 6 km lang en voert je langs belangrijke visserij gerelateerde en historische punten in en om het dorp Zoutkamp. Start- en eindpunt is bij het Visserijmuseum, ook zeker een bezoekje waard.
Afstand: 6,7 kilometer
Bekijk de route!
Meer Landbouw & Visserij? - Ontdek ook deze verhalen
-
Vierdubbeldoelschaap
Vierdubbeldoelschaap
De Texelaar wordt gehouden voor vier doelen: wol, vlees, melk en het landschap. De trots van Texel begraast de dijken, polder en natuurgebieden én de tuunwallen. Het schapenras is daarmee onmisbaar voor het landschapsonderhoud.
-
Reis van de aardappel
Reis van de aardappel
De aardappel: een product dat veel mensen niet snel zullen associëren met het waddengebied. In de Reis van de Aardappel maken we kennis met de boer die zijn leven heeft gewijd aan dit belangrijke product én lichten we de verschillende fases uit.
-
Landbouw en visserij
Landbouw en visserij
De eerste bewoners van de Waddenkust kwamen van de hoger gelegen zandgronden. Anders dan je in een delta misschien zou verwachten, waren het dan ook vooral boeren. De visserij kwam eigenlijk pas op toen land en zee door dijken waren gescheiden.