Nooit meer mopperen op de regen
Categorieën
-
Zoetwaterschaarste
Als er iets vanzelfsprekend leek in Nederland, was het voldoende water. Of liever, voldoende zoetwater. We spoelen zelfs onze wc door met perfect drinkwater. Na vier droge zomers in vijf jaar groeit het besef dat zoetwater geen gegeven is. Zeker in het Waddengebied, waar verzilting door de stijgende zeespiegel voor extra zoetwaterschaarste kan zorgen. Wat is er aan de hand? En wat kunnen we met en tegen een dreigend zoetwatertekort doen?
Leestijd: ongeveer 5 minuten
Verzilting
Zoetwater is een eerste levensbehoefte van mens en dier. Ook veel gewassen groeien uitsluitend als er voldoende zoetwater is. Verzilting is dus een probleem. En een probleem waarmee vrijwel de hele waddenkust te maken heeft. Verzilting kan op verschillende manieren ontstaan. Door overstromingen of door het binnendringen van zout water in rivieren en kanalen. Maar ook door de stijgende zeespiegelstijging en droogte. En die laatste twee kunnen elkaar versterken. Hoe zit dat?
Het grondwater in het waddengebied bestaat uit drie lagen. De bovenste laag is zoet (dit is de zogenaamde zoetwaterlens), dan volgt een brakke laag en daaronder is het grondwater zout. Door de zeespiegelstijging komt er extra druk vanuit de onderste laag. Het zoute water (kwel) komt omhoog. Door droogte verdampt de zoetwaterlens. Het gevolg kan bijvoorbeeld zijn dat het zoute water tot aan de wortels van gewassen komt, die daardoor niet meer of minder goed groeien.
Water vasthouden
Een van de maatregelen die verzilting tegengaan is het spoelen van de sloten met zoetwater. Maar dat moet er dan wel zijn. Hiervoor wordt tot nu toe gebruik gemaakt van het water uit het IJsselmeer, onze nationale ‘regenton’. Deze voorraad is echter niet oneindig. Door het smelten van de gletsjers, zullen met name de gletsjerrivieren als de Rijn minder water aanvoeren. Daarom wordt er steeds vaker gekeken naar mogelijkheden om zoetwater vast te houden in een gebied, wanneer het wel regent. Op Texel experimenteren agrariëres bijvoorbeeld met twee grote ondergrondse opslagsystemen in het project Zoete Toekomst.
Meeboeren met zilt
In het verleden was plantveredeling gericht op een hogere opbrengst of een nieuwe smaak of eigenschap. Door de verzilting hebben veredelaars er een doel bijgekregen. Zij moeten op zoek naar soorten met een groot aanpassingsvermogen voor stress. Stress door droogte en stress door zout. Die zoektocht is niet alleen relevant voor het Waddengebied. Wereldwijd hebben delta’s te maken met verzilting. Veredelaars werken daarom vaak samen in internationale projecten, zoals de Salt Doctors van Texel.
Pioniers
Het Waddengebied leent zich voor het experimenteren met zilte teelten. Zo hebben De Groentehelden op Texel een eigen zilte groentetuin in de Prins Hendrikpolder. Hun opbrengst gaat naar lokale restaurants en de supermarkt. Samen met Gelein Jansen werken ze daarnaast aan nieuwe zouttolerante soorten. Jansen is bekend van de eerste zilte aardappel van het eiland, de Texla. Een van de afnemers van zilte groenten is cateraar en auteur Sabien Bosman, die samen met Ellen van Straten en Annette van Ruitenburg het boek Zilt schreef. Haar vegetarische oesters groeide uit tot een gewilde signature dis.
Texel loopt voorop in de ‘zilte revolutie’, zoals ze de verbouw van groenten, kruiden en zeewier noemen bij Wadzilt. Met hun zeeboerderij op land en de teelt van zilte wortelen en aardappelen, bemest met zeewier, hebben zij aan Stichting Blauwe Polder een stevige medestrijder.
Zilt op je tong
Inmiddels worden ook op andere eilanden stappen gezet. Bijvoorbeeld in De Tuin naast de Branding op Schiermonnikoog, waar je in het seizoen je eigen zilte groenten mag oogsten. En op Terschelling waar Stichting Zilte Smaak in een Living Lab proeven doet met slim waterbeheer en de teelt van grasrassen en graskruidenmengsels die tegen zout en droogte kunnen. Ook verschillende chefs op het eiland koken in het seizoen graag met zilte groenten, zoals de kok van ‘t Lokaal en Flang Cupido van Flang in de pan. Ria Laanstra, verbonden aan ’t Lokaal en aan de Zilte Smaak, organiseert op verzoek zilte proeverijen.
Dubbele dijk
Langs de Waddenkust wordt vooral zoutadaptief geteeld in Groningen. Bij de dijkversterking tussen Delfzijl en Eemshaven is een dubbele dijk aangelegd. Het tussenliggende land is onder meer proefveld voor zilte landbouw. Er wordt op gecontroleerde wijze water ingelaten. Naast zilte teelt, is er ook ruimte voor aquacultuur, zoals algenteelt en schaal- en schelpdieren.
Meer Landbouw & Visserij? - Ontdek ook deze verhalen
-
Vierdubbeldoelschaap
Vierdubbeldoelschaap
De Texelaar wordt gehouden voor vier doelen: wol, vlees, melk en het landschap. De trots van Texel begraast de dijken, polder en natuurgebieden én de tuunwallen. Het schapenras is daarmee onmisbaar voor het landschapsonderhoud.
-
Reis van de aardappel
Reis van de aardappel
De aardappel: een product dat veel mensen niet snel zullen associëren met het waddengebied. In de Reis van de Aardappel maken we kennis met de boer die zijn leven heeft gewijd aan dit belangrijke product én lichten we de verschillende fases uit.
-
Landbouw en visserij
Landbouw en visserij
De eerste bewoners van de Waddenkust kwamen van de hoger gelegen zandgronden. Anders dan je in een delta misschien zou verwachten, waren het dan ook vooral boeren. De visserij kwam eigenlijk pas op toen land en zee door dijken waren gescheiden.